स्वतःची ओळख हीच आयुष्याची प्रेरणा असते...स्वाती वाघ

थिएटर ऑफ रेलेवन्स कार्यशाळा ,
युसूफ मेहर अली सेंटर , तारा गाव ,
पनवेल
अनुभव 26 जानेवारी - 28 जानेवारी 2018
उत्प्रेरक : रंगचिंतक मंजुल भारद्वाज.

कार्यशाळेत सहभागी होण्यापूर्वी अंजेंडा सेट असणं गरजेचं, व  तो सेट झाला होता ...एक व्यक्ती म्हणून उन्मुक्त होणं व ती उन्मुक्तता  माझ्या enterprenurship च्या ध्येयाच्या दिशेनं जोडणं. 26 जानेवारी प्रजासत्ताक दिनाच्या दिवशी या कार्यशाळेत मी प्रवेश केला..कार्यशाळेचे स्वरूप खूप वेगळं होतं... वैचारिक पातळी वाढवणारं... जवळ जवळ तब्बल एक वर्षानंतर मी कार्यशाळेत सहभाग घेतला होता ...शब्द वेचता येतात ..पण त्यामागील विचार कसा वेचणाऱ? हा सर्वात मोठा प्रश्न माझ्या समोर होता. सोबत असणारे रंगकर्मी व इतर सहभागी वैचारिक पाथ बराच पुढे चालून गेले होते ...मग अश्यावेळी ठरवलं ...आता आपण समजून घेऊ..शब्द लिहून घेऊ...व प्रोसेस जिवंत ठेऊ ...व हळू हळू आपल्याला ज्या वेळी त्या  शब्दमध्ये असणार स्वतःच प्रतिबिंब दिसेल तसं तसं लिहत जाऊ...व तशी सुरवात सुद्धा केली आहे

कार्यशाळेत असताना सुरू असणारी ग्रुप प्रोसेस  एक लीडर म्हणून जबाबदारीची जाणीव करून देणारी ठरली.प्रत्येक सहभागी , रंगकर्मी स्वतः चा अजेंडा घेऊन आला होता ...कार्यशाळेत  इंडिव्हिज्युअल अजेंडा हा ग्रुप ला जोडला जात होता...माईंड मॅपिंग करणं , माईंड सेट ओळखणं आपण , व्यक्तिगत पातळीवर  कसे वागतो?मेलोड्रामा बनून की एक विचार बनून? हा विचार,  हा फरक स्पष्ट होणं खूप गरजेचं असतं कारण ज्यावेळी आपण व्यक्तिगत पातळीवर विचारद्वारे जेवढे स्पष्ट होत जातो  तस-तसे आपण ग्रुप ला व्यक्तिगत भावनांच्या पलीकडे जाऊन  विचारांनी , तत्त्वांनी लीड करू लागतो ...हा नवीन पैलू मी समजून घेतला...

माईंड मॅपिंग , माईंड सेट हे दोन्ही विषय " observation based"  असतात व बहुदा येणाऱ्या अनुभवावर सुद्धा..व या observation मधील  " physical observation" व " conceptual observation " ही नवी दिशा मंजुल सरांनी दिली..ती मला खूप अनोखी जाणवली ." जिसको पता नही आप  कौन है? वहा पर आपको सूत्र हात मे लेकर लीड करना है नही तो आपको वहा नही जाना हैं! हे महत्व पूर्ण सूत्र सरांनी सांगितलं...

स्वतः चं orbit असणं किती गरजेचं आहे ...याची जाणीव या workshop दरम्यान झाली...स्वतः भोवती असणारं लेबल काढून जसं मुलीचं,बायकोचं, कर्मचारी चं व अजून इतर...हे सर्व  दूर करून स्वतः ची ओळख निर्माण करणं जी स्वतः च्या नावाची साक्ष असेल याची जाणीव झाली..

कार्यशाळेचं वैशिष्ट्य म्हणजे प्रत्येक क्षणी सर सहभागी साथी चे  live उदाहरण डोळ्यासमोर ठेवत होते , त्याचा एक भाग म्हणजे  Structural change ...ध्येयाला कसे विखुनडीत करते ...रात्री सर्व सहभागी एकत्र बसलो होतो तेव्हा सर्वजण एक बिंदूवर येऊन काम करत होते...विचार करत होते ..पण जसे सर्वजण  सराना च्या रूम बाहेर निघाले तसे सर्वजण विखंडीत झाले...individual ध्येया मध्ये बांधले गेले..हेच आहे ग्रुप चं ...ज्यावेळी एकत्र येतात तेव्हा ते एक ध्येया ने एक बिंदू मध्ये असतात जसे वेगळे होतात तसे individual बिंदू मध्ये अडकतात...तर अश्या वेळी individual energy ग्रुप ला पास करणं... म्हणजेच individual बिंदू ग्रुप च्या ध्येयाला जोडणं हे एकच सूत्र आहे जी ऊर्जा कायम ठेऊ शकते...या अनुभवा  वरून मला हे जाणवलं कधी विचार केला आहे का आपण असा ? "ग्रुप फक्त माणसांनी नाही तर या सूक्ष्म सूक्ष्म तत्त्वांनी , विचारांनी बांधला जातो..."
या structural changes चा political व्हिएव सुद्धा सांगितला ...विकास भूमंडळीकरण च्या नावाखाली मोठं मोठे शॉपिंग मॉल, कॉफी शॉप , बिल्डिंग तयार केल्या.लोकांचे structural विभाजन केले...सगळ्याकडे कार आहे...सर्वाना घरी लवकर जायचं..पण रस्ता एक...ट्राफिक तेवढं.. Pollution तेवढं..विकासाच्या structural बदला मध्ये...individual स्ट्रॉंग होत गेला..बिल्डिंग मध्ये घर आलं...पाणी आलं..इलेक्ट्रिसिटी आली...कार आली... पण समूह कमजोर होत गेला...ट्राफिक ..pollution.. एकटेपणा ...मानसिक आजार हे वाढत गेल..ही विकासाची Theory आहे...या उदाहहरणातून हे समझले की visual जे दिसतेय ते सर्व पाहतात परंतु त्या मागे घडत असलेले परिणाम आपण विचार सुद्धा करत नाही...
कार्यशाळेतुन मिळालेली सर्वात मोठी learning म्हणजे.." तात्विक जडणघडण ही मानअपमानाच्या पलीकडे असते" तत्व आयुष्यात किती महत्वाची असतात...स्वतःची ओळख हीच आयुष्याची प्रेरणा असते...व यासाठी प्रोसेस खूप महत्त्वाची भूमिका पार पाडते...तर ही प्रोसेस स्वतः मध्ये कायम ठेवणं हे माझ्याकरता आव्हान आहे...कार्यशाळेतून आल्यापासून आता बहुतेक शब्द संदर्भ decode होण्यास सुरू झालेत...जी साक्ष देतात..अजून तरी मी प्रोसेस स्वतः मध्ये कायम ठेवली आहे..

स्वाती वाघ(बुंदी)
17 फेब्रुवारी 2017.